MARIA GRZEGORZEWSKA
1888 – 1967
"Wyrównywanie krzywd upośledzonych
i niedostosowanych stało się nakazem mego życia"
Maria Grzegorzewska urodziła się 18 kwietnia 1888 r. we wsi Wołucza. Jej rodzicami byli Adolf i Felicja z Bogdanowiczów Grzegorzewscy. Była najmłodszym z sześciorga ich dzieci. W domu rodzinnym kultywowano tradycje niepodległościowe i patriotyczne.
W roku 1907 ukończyła ogólnokształcącą prywatną szkołę średnią Pauliny Hewelke w Warszawie. Następnie ukończyła prowadzony przez Zrzeszenie Nauczycieli, kurs przygotowujący do studiów uniwersyteckich. W 1909 r. zdała państwowy egzamin nauczycielski, który uprawniał ją do udzielania prywatnych lekcji. W 1909 r. rozpoczęła studia wyższe na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Jagielońskiego. Zmuszona chorobą płuc przerwała studia i wyjechała na leczenie do Zakopanego. W 1913 r. wyjechała do Brukseli, by studiować na Brukselskim Fakultecie Pedagogicznym prowadzonym przez Józefę Joteyko. Na skutek wojny ukończyła go w Paryżu w roku 1916. Znajomość i późniejsza przyjaźń z profesor J. Joteyko miała ogromny wpływ na życie Grzegorzewskiej. Od 1915 r. studiowała w Paryżu na Sorbonie psychologię. Tam też w 1916 r. uzyskała tytuł doktora filozofii po obronie rozprawy "Rozwój uczuć estetycznych". W Paryżu Grzegorzewska podjęła istotną życiową decyzję, postanowiła poświęcić się pracy z osobami upośledzonymi. Powróciła do kraju w roku 1919. Rozpoczęła pracę w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako referent do spraw szkolnictwa specjalnego. Przekształcono go następnie w Wydział Szkolnictwa Specjalnego. Jej zadaniem na tym stanowisku było wizytowanie i organizowanie szkół specjalnych oraz przygotowywanie nauczycieli do pracy w tych placówkach. Od 1921 r. jednocześnie prowadziła Państwowe Seminarium Pedagogiki Specjalnej w Warszawie.
W 1922 r. powstał w Warszawie, pierwszy na świecie Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej. Maria Grzegorzewska została jego dyrektorem. W PIPS pracowała do 1967 r. czyli przez 45 lat. W 1930 r. zorganizowała również dwuletni Państwowy Instytut Nauczycielski. W okresie międzywojennym z jej inicjatywy powstało pismo "Szkoła Specjalna", którym kierowała. W czasie okupacji pracowała jako nauczycielka Szkoły Specjalnej nr 177 w Warszawie. Prowadziła równocześnie tajne nauczanie. Brała udział w Powstaniu Warszawskim.
Maria Grzegorzewska jest twórcą polskiej pedagogiki specjalnej. Opracowała metodę nauczania, stosowaną w szkolnictwie specjalnym, zwaną metodą ośrodków pracy.
Jej osiągnięcia są nie do przecenienia. Zawsze wrażliwa, otwarta, gotowa do niesienia pomocy innym, swoją uwagą otaczała zwłaszcza osoby niepełnosprawne. Jej działalności przyświecało motto- "Nie ma kaleki - jest człowiek".
Bardzo istotną dla niej była praca związana z kształceniem nauczycieli. Właśnie pracę nauczyciela - wychowawcy w szkole specjalnej uważała za szczególnie wartościową.
M. Grzegorzewska zmarła w nocy z 6 na 7 maja 1967 r. Jednak to co stworzyła, nie przemija. Patronuje wielu placówkom szkolno- wychowawczym m.in. Zespołowi Szkół Specjalnych w Ostrówku.
WYKAZ WAŻNIEJSZYCH PRAC PROF. DR MARII GRZEGORZEWSKIEJ
„O konieczności zorganizowania specjalnego szkolnictwa dla dzieci anormalnych w Polsce. Roczniki Polskiej Ligi Nauczania. Paryż 1918, z.3 i4.
„Iloraz inteligencji w skali Bineta i jego znaczenie diagnostyczne. Szkoła Specjalna, 1924/25, nr 1-2.
„Wybór pism”. Warszawa 1963.
„Struktura psychiczna tzw. Zmysłu przeszłości niewidomych”. Szkoła Specjalna 1925/26, nr 4.
„O dzieciach, które wymagają specjalnej opieki”. Polski Komitet Opieki nad Dzieckiem. Warszawa 1928.
„Psychologia niewidomych”. Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne. Kraków b.r.w.t.1.
„Opieka wychowawcza nad niewidomymi i głuchociemnymi”. Wyd. Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej. Warszawa 1931.
„Podstwawowe założenia higieny życia i pracy w wychowaniu zakładowym niewidomych i głuchych. Higiena szkolna dla lekarzy”. PZWL, Warszawa 1958.
„Przygotowanie Nauczycieli do zadań w chwili obecnej”.Chowanna, 1937, nr 9.
„Szkolnictwo Specjalne. Encyklopedia wychowania”. Nasza Księgarnia, Warszawa1938.
„Nauczyciel niewidomy, jego przygotowanie i wartości pracy w szkole dla niewidomych”. Szkoła Specjalna, 1937/48, nr1.
„Listy do młodego nauczyciela”. Cykl I: Nasza Księgarnia, Warszawa 1947. II wyd.PZWS, Wearszawa 1957, cykl II: PZWS, Warszawa 1958, cykl III:PZWS, Warszawa 1961.
„Uzasadnienie w świetle nauki Pawłowa wartości rewalidacyjnych metody pracy w szkole specjalnej”. Studia pedagogiczne, PAN t.II, Warszawa 1955.
„Uzasadnienie potrzeby terapeutyczności wychowania w zakładach leczniczych w świetle patofizjologii korowotrzewnej” (razem z J.Doroszewską). Studia Pedagogiczne, t. II, 1955.
„Analiza wartości rewalidacyjnych metody „Ośrodków pracy”. „Szkoła Specjalna, 1957, nr1.
„Pedagogika specjalna”. Skrypt z wykładów w Instytucie Pedagogiki Specjalnej. Wyd. I 1957, wyd.II 1958, wyd.III 1960, PIPS, na prawach rękopisu.
Portret Grzegorzewska